Snoeien

Bonsai snoeien en nijpen, leer hoe je een boom snoeit

Een belangrijke reden voor het klein blijven van Bonsai is de regelmatige groei. Snoeien kan zowel dienen voor het vormen van bomen (vormsnoei) als voor het onderhoud ervan (onderhoudssnoei).
Voordat we ingaan op de beide snoeitechnieken is het verstandig om aandacht te besteden aan de natuurlijke groeiwijze van een boom. Van nature groeit een boom aan de top en uiteinden van takken veel harder dan dichter bij de stam of dichter bij de grond, dit heet ook wel “apicale dominantie”. Het gevolg van apicale dominantie is dat takken dicht aan de stam/bodem uiteindelijk afsterven omdat de boom zijn groei aan de top belangrijker vindt, om zo de strijd om zonlicht met andere bomen te kunnen winnen. Voor Bonsai bomen geldt dit principe ook en het is dan ook belangrijk hier rekening mee te houden bij het snoeien. Door de toppen en tak-uiteinden wat vaker te snoeien kan de groei beter worden verdeeld over de boom.

Bonsai onderhoudssnoei

Onderhoudssnoei is de snoei die wordt toegepast wanneer de hoofdvorm van een boom al vast staat. Het zijn relatief kleine ingrepen zoals het snoeien van uitlopers (takjes die buiten de gewenste vorm groeien).

Wanneer Bonsai te snoeien?
Er is geen vaste periode om onderhoudssnoei toe te passen, in de winter groeien bomen nauwelijks en is onderhoudssnoei simpelweg niet nodig. Tijdens de lente, wanneer de bomen flink groeien, zal er wel regelmatig moeten worden gesnoeid. Een gunstig effect hiervan is dat nieuwe bladeren kleiner blijven en de kruin dichtgroeit.

Hoe?
Zoals is uitgelegd in de introductie is het belangrijk de sterke groei in de top van de boom af te zwakken door hier meer of vaker te snoeien. Wees vooral niet te bang om wat takken te verwijderen; het is belangrijk om de boom niet teveel uit te laten groeien en zijn vorm te behouden. Snoei uitlopers af zodat ze weer in het model van de boom passen.

Bij veel naaldbomen sterven naalden af als ze halverwege worden afgeknipt. Het is dan ook zeer aan te raden naaldbomen te nijpen (ook wel plukken genoemd). Zou je een naaldboom gewoon snoeien zoals een loofboom (zoals op afbeelding 1) dan worden de afgeknipte naalden bruin en zullen ze uiteindelijk afsterven. Om dit te voorkomen kun je naaldbomen beter plukken dan met een tang snoeien (zie afbeelding 2).
Het nijpen van naaldbomen kan het hele jaar door worden gedaan.

Een andere manier van snoeien is bladsnoei. Door alle bladeren van loofbomen in de zomer af te knippen dwing je de boom een 2e maal bladeren te groeien; deze techniek helpt om de bladeren kleiner te laten worden. Voor meer informatie, zie de bladsnoei pagina.

Bonsai vormsnoei

Vormsnoei is het snoeien van grote takken om zo de hoofdvorm van de boom te bepalen. De bedoeling is om een natuurlijk ogend resultaat te bereiken, het is dus heel belangrijk om de juiste takken te laten staan. Beslissen welke takken moeten blijven en welke moeten worden verwijderd is lastig, neem je tijd om de boom goed te bekijken alvorens een tak te verwijderen.
In het onderdeel Bonsai vormingen zijn veel voorbeelden te vinden van het vormen van bomen.

Wanneer te vormen?
De beste tijd om vormsnoei toe te passen is de vroege lente, want dan heeft de boom nog kans om nieuwe knoppen te ontwikkelen in het voorjaar. Per boomsoort kan dit echter verschillen. Let wel op om nooit te snoeien wanneer de kans bestaat dat het nog gaat vriezen.

Hoe?
Plaats de boom allereerst op ooghoogte en verwijder al het dode hout en bladeren. Neem je tijd om de takkenstructuur van de boom goed te bekijken en bepaal de voorkant van de boom (de vorm van de stam en de wortelvoet is ook erg belangrijk).

Een paar richtlijnen:
- Wanneer twee takken op gelijke hoogte groeien moet een van de twee worden verwijderd.
- Dikke, verticaal groeiende takken die niet in het ontwerp passen moeten ook worden gesnoeid.
- Snoei takken met rare bochten en vormen.
- Verwijder takken die het zicht op de voorkant van de stam ontnemen.
- Verwijder takken die te dik zijn voor de hoogte van de stam; hoge takken moeten duidelijk dunner zijn dan takken lager aan de stam.

Het snoeien van grote takken kan lelijke wonden veroorzaken, het is daarom heel belangrijk om de takken met een zogenaamde concaaftang te verwijderen, door het gebogen snijvlak laat deze tang een holle wond achter. Deze holle wonden genezen veel mooier dan “rechte” wonden. Normaal moet één vormsnoei genoeg zijn om de gewenste hoofdvorm in een boom te bereiken, na de vormsnoei wordt de Bonsai verder gevormd door het toepassen van onderhoudssnoei. In de regel mag nooit meer dan de helft van al het groen van de boom in één keer worden verwijderd, het herstellen kost de boom namelijk erg veel kracht.

En dan? De nazorg
Om het genezen van wonden veiliger en sneller te laten verlopen wordt er vaak gebruik gemaakt van wondpasta, te koop bij elke (online) Bonsai winkel. Deze pasta kan op wonden worden gesmeerd en na ongeveer een jaar worden verwijderd. Laat de boom verder met rust na het snoeien en plaats hem op een lichte plek uit de zon